سعید توکلی، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در گفت‌وگو با رادیو ایران، درخصوص پرسش‌های مجری برنامه در مورد پیام‌های دریافتی از مردم که نگران وضعیت گاز هستند، دلیل این ناترازی و این‌که چرا از نظر مردم، دولت اقدام مؤثری انجام نمی‌دهد، پاسخ داد.
با هم این گفت‌وگو را پی می‌گیریم؛
**************************************
آقای دکتر توکلی، سلام و عرض ادب دارم خدمت شما و شنوندگان عزیز. با توجه به پیام‌های دریافتی از مردم که نگران وضعیت گاز هستند، بفرمایید دلیل این ناترازی چیست که امروز نیمی از کشور را به تعطیلی کشانده و این‌که مردم می‌پرسند چرا دولت اقدام مؤثری در این زمینه انجام نمی‌دهد؟
با سلام خدمت شما و شنوندگان عزیز! اولاً که تعطیلی کشور به دلیل کمبود گاز نبوده؛ در واقع، تعطیلی برخی شهرها به دلیل ناترازی نیست، بلکه عوامل دیگری مانند آلودگی هوا یا شرایط جوی در هر استان تأثیرگذار است. برای مثال، در استان تهران، آلودگی هوا باعث کاهش فعالیت‌ها می‌شود.
درخصوص ناترازی که سؤال کردید، در همه جای دنیا در فصل زمستان، آرایش مصرف گازطبیعی متفاوت می‌شود، یعنی در این فصل، مصرف به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد به‌عنوان مثال، روز گذشته ۸۵۸ میلیون مترمکعب گاز در شبکه سراسری کشور تزریق شده است. اما با سرد شدن هوا، مصرف خانگی و تجاری به حداکثر خود می‌رسد؛ این رقم روز گذشته نزدیک به ۶۷۱ میلیون مترمکعب بود که این افزایش مصرف، ناشی از کاهش دما و نیاز به گرمایش است. پس یکی از بهترین راهکارهای عملیاتی در مدیریت ناترازی انرژی، همین تغییر آرایش مصرف است.
اگر هوا سرد و این سرما در کشور پایدار شود، طبیعتاً میزان افزایش مصرف در بخش خانگی، تجاری به حداکثر خود می‌رسد که دیروز برابر ۶۷۱.۴ میلیون مترمکعب بوده است. دلیل اصلی این افزایش هم، افزایش سرما و برودت هواست. بقیه گاز هم بخشی از آن به نیروگاه‌ها تخصیص داده می‌شود که باز هم میزان عددی که ما به نیروگاه‌ها دادیم، در این درجه حرارت، بی‌نظیر بوده است.
دیروز نزدیک به ۱۱۰ میلیون مترمکعب گاز تحویل نیروگاه‌ها شده و بقیه به واحدهای صنعتی و صنایع عمده تخصیص یافته است که این، خود بحث ناترازی را پیش می‌کشد.
آیا اکنون رقم درست میزان ناترازی ما مشخص است؟
ابتدا بهتر است معنای درست ناترازی را دریابیم؛ ناترازی به معنای عدم تعادل بین تولید و تقاضا است. ما کل تقاضاها را بررسی کرده و با تولید موجود مقایسه می‌کنیم. در حال حاضر، ناترازی ما مشخص است و باید با مدیریت مصرف و سوخت معادل در نیروگاه‌ها این مشکل را حل کنیم.
اگر مردم بتوانند دمای خانه‌های خود را دو درجه سانتی‌گراد کاهش دهند، این امر می‌تواند کمک شایانی به کاهش مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌ها کند.
بخشی از این ناترازی با اعمال محدودیت‌ها مدیریت می‌شود و بخشی از آن، با سوخت معادل؛ مثلاً در صنعت برق یا در نیروگاه‌ها با سوخت معادل این مساله حل می‌شود؛ به همین دلیل هم اگر دوستان و شنوندگان محترم به همان پویش دو درجه کاهش دمای منازل بپیوندند، در این صورت، میزان مصرف سوخت مایع نیروگاه‌ها پایین می‌آید و منجر به افزایش آلودگی نمی‌شود.
در فصل زمستان، وارونگی هوا باعث افزایش آلودگی می‌شود. حدود ۷۹ درصد از گاز تولیدی ما در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌شود. بنابراین، اگر مردم در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنند، می‌توانیم از بروز بحران‌های بیشتر جلوگیری کنیم.
بطور مشخص، چند درصد از میزان مصرفی که ما داریم، در بخش خانگی است؟
امروز ۶۷۱.۵ میلیون مترمکعب گاز در بخش خانگی، تجاری مصرف شده است. یعنی نزدیک به ۷۹ درصد در این بخش. کل سال میزان مصرف خانگی، تجاری بین ۲۴ تا ۲۵ درصد است، در طول سال، ۳۴ درصد به سوخت نیروگاهی، ۳۴ درصد به صنعت، ۲۵ درصد به بخش خانگی، ۳ درصد به حمل و نقل و ۴ درصد به سایر مسائل مانند عمومی و کشاورزی اختصاص می‌یابد.
برای همین وقتی هوا سرد می‌شود، معدل ۲۴، ۲۵ درصد مصرف خانگی- تجاری به ۷۰ یا ۸۰ درصد هم می‌رسد. یعنی اگر درجه حرارت کاهش پیدا کند، افزایش مصرف خانگی- تجاری ما، به اوج خود و گاهی به ۸۲ درصد هم می‌رسد که عدد بسیار قابل توجهی است.
بله دقیقاً
به همین دلیل، وقتی شما در بخش تجاری صرفه‌جویی کنید، می‌توانید با رعایت چند نکته ساده، به کاهش مصرف انرژی کمک کنید. یکی از این روش‌ها تنظیم دمای خانه است؛ بهتر است دما بین ۱۸ تا ۲۱ درجه سانتی‌گراد باشد. این دما در تمام نقاط دنیا به عنوان دمای مناسب شناخته می‌شود.
همچنین، پوشیدن لباس‌های گرم‌تر و تنظیم دمای آبگرمکن‌ها و پکیج‌ها بین ۵۵ تا ۶۰ درجه سانتی‌گراد نیز می‌تواند مؤثر باشد. از دیگر راهکارها می‌توان به پوشاندن دریچه‌های کولر، استفاده از درزگیرها و بهره‌گیری مناسب‌تر از شوفاژها اشاره کرد. این اقدامات باید در مکان‌هایی که افراد در آنجا ساکن هستند، انجام شود و نه در جاهایی که خالی از سکنه هستند.
آقای دکتر، یک نکته مهم وجود دارد. بهتر است مردم از زبان شما بشنوند که برخی شایعات در فضای مجازی و رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه درباره صادرات گاز مطرح می‌شود، درست نیست.
این رسانه‌ها که گاهی اوقات خصمانه عمل می‌کنند، به این شایعات دامن می‌زنند و ادعا می‌کنند که بخش بزرگی از گاز کشور صادر می‌شود و …
اما باید درست اطلاع‌رسانی شود؛ باید به مردم بگویید که واقعاً ۷۹ درصد از مصرف گاز کشور مربوط به مصارف خانگی و تجاری است. بر اساس آمار ثبت شده روز گذشته، در نیروگاه‌ها نزدیک به ۱۱۰ میلیون متر مکعب گاز مصرف شده است.
ما حداقل‌هایی را برای صادرات گاز تعیین کرده‌ایم که به دلیل تعهدات بلندمدت و هزینه‌های بالای آن، امکان قطع صادرات وجود ندارد.
کشور ما از لحاظ منابع و مخازن گازی در موقعیت مناسبی قرار دارد و یکی از مهم‌ترین مباحث در تجارت گاز، صادرات است. اما واقعیت این است که وقتی مصرف‌کننده داخلی، گاز را به صورت خام‌سوزی مصرف می‌کند، با افزایش مصرف، گاز کمتری برای صادرات در دسترس خواهد بود. این موضوع به سازمان و شرکت ملی گاز ایران فشار وارد می‌کند و هدر رفتن گاز در شبکه به دلیل افزایش شدت مصرف نیز، نگران‌کننده است.
نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که شدت مصرف انرژی در کشور ما ۳.۳ برابر میانگین جهانی است. میزان گازی که ما مصرف می‌کنیم معادل میزان تولید چین است. با توجه به این‌که ۷۲ درصد سبد انرژی کشور به گاز اختصاص دارد، هر گونه ناترازی، در شبکه تأثیرات منفی خواهد داشت.
برای رفع ناترازی، دو استراتژی کلیدی داریم؛ مدیریت مصرف و استفاده بهینه از انرژی. استفاده از استانداردهای درست و فرهنگ‌سازی در زمینه مصرف انرژی بسیار حائز اهمیت است. همچنین، باید توجه داشته باشیم که اسراف انرژی به نفع هیچ‌کس نیست و نسل‌های آینده را متضرر می‌کند.
با کاهش دما، میزان مصرف گاز افزایش می‌یابد؛ به طوری که هر یک درجه کاهش دما معادل ۲۵ میلیون مترمکعب افزایش مصرف است. بنابراین، همکاری بین دولت و مردم برای مدیریت درست مصرف انرژی ضروری است.
در حال حاضر، با تلاش‌های انجام شده، هیچ قطعی گاز در منازل مردم نداشته‌ایم و امیدواریم بتوانیم این روند را ادامه دهیم.
بر این باورم که برای حل بحران ناترازی گاز در ایران، نیازمند برنامه‌ای جامع هستیم که بر بهینه‌سازی مصرف و سرمایه‌گذاری در افزایش تولید متمرکز شود. این اقدامات شامل اصلاح قیمت انرژی و افزایش بهره‌وری زیرساخت‌هاست تا بتوانیم تأمین پایدار گاز را برای فصول سرد سال تضمین کنیم.